نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

چکیده

از جمله بایسته‌های دین مبین اسلام در مواجهه با مسائل مستحدثه و نظریات جدید، استنطاق از قرآن کریم و طرح پرسش از این کتاب آسمانی است، اما قبل از طرح بحث به‌منظور پاسخگویی به این سؤال که دین مبین اسلام چه نظری در باب موضوعات جدید دارد، پرداختن به «روش تحقیق» مناسب و کارآمد برای کشف و شناسایی آیات مرتبط با آن موضوع، از اهمیّت و ضرورت بیشتری برخوردار بوده و گام اساسی در پژوهش‌های میان‌رشته‌ای برای تحول در حوزه علوم اسلامی است. از جمله نظریه‌های جدید مطرح شده در عصر اخیر‌، موضوع «قدرت نرم» و مؤلفه‌ها و منابع ایجاد آن در جوامع انسانی است. اگرچه این نظریه ابتدا توسط اندیشمندان غربی مطرح شده، اما این سؤال همواره مطرح بوده که نظر قرآن کریم در رابطه با موضوع قدرت نرم چیست و چه ملاحظاتی در این زمینه مطرح شده است. در این مقاله تلاش شده تا در یک رویکرد میان‌رشته‌ای و با استفاده از روش‌ «تحلیل محتوای کیفی»، به تحلیل کیفی مضامین مستخرج از آیات قرآنی پرداخته و گونه های قدرت، منابع قدرت و ملاحظات آن را از منظر قرآن کریم تبیین نمائیم. یافته های تحقیق نشان می دهند در قرآن کریم از دو گونه قدرتهای جبهه حق و باطل سخن گفته شده و برای کسب قدرت نرم، چهار منبع حاکمیّت الهی، عزّت الهی، مالکیّت الهی و قدرت الهی معرفی گشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Typology and source finding of "soft power" based on content analysis of verses of the Holy Quran

نویسنده [English]

  • Mohammad Etrat Doost

Assistant Professor in Department of Theology and Islamic Studies, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

One of the necessities of Islam in the face of new issues is to ask questions of the Holy Quran, but before that it is necessary to pay attention to the appropriate and efficient research method to discover and identify verses related to that issue. An essential step in intermediate research for change in the field of Islamic sciences is to pay attention to the issue of research methods in the Holy Quran. Among the new theories proposed in the modern age is the issue of "soft power". Although this theory was first proposed by Western thinkers, what is the view of the Holy Qur'an on the subject of soft power? In this article, we have tried to analyze the themes extracted from Quranic verses with interdisciplinary approach and using the method of qualitative content analysis, and to identify the types of soft power and its sources. The research findings show that in the Holy Quran, two types of powers of the right and wrong front are mentioned and in order to gain soft power, four sources of divine sovereignty, divine honor, divine ownership and divine power have been introduced.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • soft power
  • typology of soft power
  • sources of soft power
  • method of qualitative content analysis
قرآن کریم.
آقامهدوی، اصغر؛ نـادری‌باب انـاری، مهدی (1390)، «کاربرد قدرت نرم از ناحیه استکبار: رویکرد قرآنی»، دوفصلنامه دانش سیاسی، شماره 14.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
افتخاری، اصغر و دیگران (1394)، «نظریه قدرت نرم در قرآن کریم؛ مطالعه تطبیقی گفتمان اسلامی و غرب»، دوفصلنامه تخصصی پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن کریم، شماره 1.
افتخاری، اصغر؛ کرباسی، وحید؛ کمالی اندانی، علی (1394)، «نظریه قدرت نرم در قرآن کریم؛ مطالعه تطبیقی گفتمان اسلامی و غرب»، پژوهشهای میان رشته‌ای قرآن کریم، شماره 1.
افتخاری، اصغر؛ هرسیج، حسین؛ مرتضوی، سیدعلی (1394)، «منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر آیات قرآن»، پژوهش های انقلاب اسلامی، شماره 14.
ایزوتسو، توشیهیکو (1361ش)، خدا و انسان در قرآن؛ ترجمه: احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.‏
باردن، لورنس (1375)؛ تحلیل محتوا، ترجمه: ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
بشیر، حسن (1387)، تحلیل گفتمان؛ دریچه‌ای رو به فهم متن، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
بی یرویش، مانفرد (1355ش)، زبان‌شناسی جدید، ترجمه: محمدرضا باطنی، تهران: انتشارات آگاه.
پاکتچی، احمد، (1387)، تاریخ تفسیر قرآن کریم، تنظیم: محمد جانی پور، تهران: دانشگاه امام صادق(ع). ‌
پالمر، فرانک (1385ش)، نگاهی تازه به معنی‌شناسی، ترجمه: کورش صفوی، تهران: نشر مرکز‏‏.‏
پیشگاهی فرد، زهرا و همکاران، (1390)، «جایگاه قدرت نرم در قدرت ملی با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد، سال بیستم، شماره61.
جانی پور، محمد (1390)، اخلاق در جنگ؛ تحلیل محتوای مکاتبات امیرالمؤمنین و معاویه، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
جانی پور، محمد (1395)، «کارکردهای کیفی استفاده از روش تحلیل محتوا در فهم احادیث»، دوفصلنامه رهیافتهای قرآن و حدیث، مشهد: دانشگاه فردوسی، شماره 24.
حدادی، آمنه (1389)، حس فرامتن در قرآن، تهران: دانشگاه تربیت معلم، پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم.
صفوی، کوروش (1382)، معنی‌شناسی کاربردی، تهران: همشهری.
صفوی، کوروش (1387)، درآمدی بر معنی‌شناسی، تهران: سوره مهر.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: حوزه علمیه قم.
طریحی، فخرالدین (1375)، مجمع البحرین، تهران: کتاب ‌فروشی مرتضوی. ‌
عترت دوست، محمد (1398ش)، «روش‌شناسی فهم حدیث در فرایند سه‌گانه تحلیل متن، تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان»، مجله حدیث پژوهی، شماره21.
عطارزاده، مجتبی (1385)، «بسیج ترجمان آرمان‌های دفاعی امام خمینی(ره) در پاسداشت امنیت ملی»، مجموعه مقالات علمی کنگره سرداران و شهیدان استان همدان، همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سینا.
غرایاق زندی، داود (1390)، «چیستی معنا و مفهوم امنیت نرم»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 45.
فاضلی، محمد (1383)، «گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی»، پژوهش‌نامه علوم انسانی اجتماعی، شماره 21.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1410ق)، کتاب العین، قم: هجرت.  ‌
قرشی، سید علی اکبر (1371)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
کالینز، جان ام (۱۳۷۰)، استراتژی بزرگ؛ اصول و رویه‌ها، ترجمه: کورش بایندر، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی امور خارجه.
کریپندورف، کلوس (1378)؛ مبانی روش‌شناسی تحلیل محتوا، ترجمه: هوشنگ نائینی، تهران: انتشارات روش.
کیوی، ریمون و کامپنهود، لوک وان (1381)؛ روش تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه: عبدالحسین نیک گهر، تهران: انتشارات توتیا.
گلشن پژوه، محمودرضا (1387)، جمهوری اسلامی و قدرت نرم، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
لوکس، استیون (1370)، قدرت فرّ انسانی یا شرّ شیطانی، ترجمة: فرهنگ رجایی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
مختارعمر، احمد (1386)، معناشناسی، ترجمه: سید حسین سیدی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
مصطفوی، حسن (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مولانا، حمید (1389)، اسلام و غرب، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
نای، جوزف (۱۳۸۲)، کاربرد قدرت نرم، ترجمه: سیدرضا میرطاهر، تهران: نشر قومس.
French, J.R. p. & Raven. B. (1959). The Bases of Social power. In D. cartwrigh studies in social power, Ann Arbor: university of michigan.
Kenor, G. H (1973), Politics Among Nations, NewYork: Alfred press.
Nye, Josep S. (1990), “soft power”, Foreign Policy, fall, NewYork.