نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 استادیار روابط بین الملل دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استادیار روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

4 دانشیار گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

هدف این پژوهش واکاوی بنیان‌های نگرشی نظام بین‌الملل معنایی اسلام با در نظرداشت انگاره «قدرت نرم» است. نظام بین‌الملل معنایی اسلام، یک چیدمان فراساختاری است که با پذیرش واقعیت‌های مربوط به قدرت، به‌دنبال بهبود وضعیت موجود جهت دستیابی به نظام مطلوب با ایجاد دگرگونی در الگوهای رفتاری کنشگران به‌وسیله ارزش‌های معنویی است؛ بنابراین چنین نظامی ظرفیّت تحلیل پدیده‌های جهانی؛ از جمله جنگ، قدرت را در گونه‌های سخت و نرم آن دارد. پرسش پژوهش حاضر این است که انگاره قدرت نرم چه جایگاهی در نظام معنایی روابط بین‌الملل اسلام دارد؟» فرضیه پژوهش این است که «جایگاه قدرت نرم، در بنیان‌های نگرشی، آموزه‌های هستی‌شناسانه و منظومه معرفت‌شناسی اسلام که بیشتر بر عنصر قدرت نرم تکیه دارند، می‌باشد.» با به‌کارگیری روش نظام‌سازی شهید صدر و ارائه عناصر نظام معنایی اسلام، مشخص می‌شود که مفهوم قدرت نرم و نیروهای معنوی در چهار سطح «حقیقت»، «بینش‌ـ ارزش»، «آموزه‌های اسلام» و «منابع و مبانی نظام بین‌الملل معنایی» جای داشته و به لا‌یه‌های دیگر نظام معنایی نیز منتقل شده است. مبانی چهارگانه «روش‌شناسی»، «هستی‌شناسی»، «معرفت‌شناسی» و «انسان‌شناسی» این نظام، به‌طوری چیده شده‌اند که ظرفیت لازم را برای پرداختن به گونه‌های مختلف قدرت را دارد. یافته پژوهش تأکید دارد که در نظام بین‌الملل معنایی اسلام، نقش‌آفرینی مسلمانان در پویش‌های بین‌المللی، از پایبندی آن‌ها به نیروهای معنوی و قدرت نرم سرچشمه می‌گیرد؛ با این‌که در شرایط امروزی مسلمانان قدرت سخت زیادی در اختیار ندارند؛ ولی با اعتقادی که به ارزش‌های اسلامی از قبیل «نفی اجبار در دین، ایثار، شهادت‌طلبی» دارند؛ دارای اهرم قدرت نرم مناسبی در پویش‌های جهانی می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explanation of the theoretical foundations of the international semantic system of Islam with a view to the concept of soft power

نویسندگان [English]

  • Ruhollah Pirbalaey 1
  • mohammadhosein jamshidi 2
  • Mojtaba AbdeKhodei 3
  • Mohsen Eslami 4

1 PhD student in International Relations, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor of International Relations, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

3 Assistant Professor of International Relations, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran

4 Associate Professor of International Relations, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The purpose of this study is to analyze the theoretical foundations of the International Semantic System of Islam (ISSI) considering the concept of "Soft Power". such a system has the capacity to and analyze global phenomena; For example, War, Power in its hard or soft forms. The question of the present study is, what is the position of the Soft Power in the semantic system of Islamic international relations?" The research hypothesis is that "the position of soft power is, in the foundations of attitude, ontological teachings and the epistemological system of Islam, which rely mainly on the elements of Soft Power. By applying Sadr's systematization method and presenting the elements of the Islamic system, it is clear that the concept of soft power is located in four levels:Especially in the foundations of the ISSI and the semantic system has been transferred to other layers as well and the four principles of "methodology", "ontology", "epistemology" and "anthropology" of this system are arranged in such a way that, it has the necessary capacity to deal with different types of power. The research finding emphasizes that in the international semantic system of Islam, the role of Muslims in international dynamics stems from their adherence to spiritual forces and soft power; Although Muslims do not have much hard power in the current situation; But with a belief in Islamic values such as " No compulsion in religion, martyrdom and patience"; They have a good soft power lever to play role in global dynamics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Ayatollah Sadr'
  • s systematization
  • International Semantic System
  • Ontology
  • Epistemology
  • Soft Power
قرآن کریم.
اسپریگنز، توماس (1370). فهم نظریه­های سیاسی، ترجمه فرهنگ رجایی، تهران: آگاه.
افتخاری، اصغر (1386). «شناخت دینی: بهره­های روش­شناسانه قرآن کریم در حوزه علم»، در: علی­اکبر علی­خانی و همکاران؛ روش­شناسی در مطالعات سیاسی اسلام، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
افتخاری، اصغر (1390الف). «درک روابط بین‌الملل: رویکردی قرآنی» در: محمود واعظی؛ دین و روابط بین‌الملل، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک.
افتخاری، اصغر (1390ب). مصلحت (مجموعه مفاهیم بنیادین علوم انسانی اسلامی). تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
افتخاری، اصغر و کمالی، علی (1394). «ساختار قدرت نرم در گفتمان اسلامی»، دوفصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال پنجم، شماره دوازدهم، بهار و تابستان، صص 9-27.
امام خمینی، سید روح­ الله (1376). ولایت فقیه، تهران: موسسه تنظیم و نشرآثار امام  خمینی.
امام خمینی، سید روح‌الله (1376). تفسیر سوره حمد، تهران: موسسه تنظیم و نشرآثار امام  خمینی.
 امام خمینی، سید روح‌الله (1378). صحیفه امام، جلد 22، تهران: مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی.
آقایی، حسین و دیگران (1374). شیمی(1) سال اول نظام جدید متوسطه، تهران: وزارت آموزش‌وپرورش.
بهرام‌پور، ابوالفضل (1399). تفسیر مبین؛ تفسیر یک‌جلدی قرآن کریم، چاپ هفتم، قم: آوای قرآن.
پیـربالائی، روح­الله (1392). جایگاه خلع­ سلاح و کنترل تسلیحات در نظام روابط بین­الملل اسلام، پایان­نامه کارشناسی­ ارشد دیپلماسی. دانشکده روابط بین­الملل وزارت امور خارجه.
جعفری پناه، مهدی و پوراحمدی، حسین (1392). «قدرت نرم از دیدگاه اسلام و کاربرد مولفه های آن در ج. ا. ایران»، دوفصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال سوم، شماره هشتم، بهار و تابستان، صص 97-112.
جمالی، علی (1397). «تاثیر عوامل قدرت نرم انقلاب اسلامی در پیشگیری از تهاجم نظامی نظام سلطه به جمهوری اسلامی ایران»، مجله سیاست دفاعی، سال 26، شماره 103، تابستان، صص43-87.
جمشیدی، محمّدحسین (1385). رخ اندیشه، دفتر اول روش‌شناسی شناخت اندیشه‌های سیاسی، تهران: کلبه معرفت.
جمشیدی، محمّدحسین (1388). اندیشه سیاسی امام خمینی، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1387). تفسیر موضوعی قرآن کریم (جلد 13)، قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی‌آملی، عبـدالله (1388الف). روابـط بین­المـلل در اسـلام، قـم: مرکز نشر اسـراء.
جوادی‌آملی، عبـدالله (1389). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، چاپ چهارم، قم: نشر اسراء.
حائری‌یزدی، مهدی (1384). کاوش‌های عقل عملی، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
حقیقت، سیّدصادق (1385). مبانی، اصول و اهداف سیاست خارجی دولت اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
خندان، علی اصغر و دیگران (1388). درآمدی برعلوم انسانی اسلامی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
خوش‌فر، محسن و همکاران (1398). «ماهیت قدرت نرم  مطلوب از منظر قرآن»، فصلنامه پژوهش‌های سیاست اسلامی، سال 8، شماره 16، صص 268-293.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1389ب). «اسلام و نظریه‌های روابط بین‌المل: رویکردی فرانظری» در: حسین پوراحمدی، اسلام و روابط بین‌الملل، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
دهقانی‌فیروزآبادی، سیّدجلال (1389الف). «چگونگی و چیستی نظریه اسلامی روابط بین‌الملل»، پژوهش‌نامه علوم سیاسی، سال 5، شماره 2، صص143-111.
دهقانی‌فیروزآبادی، سیدجلال (1389ج). «مبانی فرانظری نظریه روابط بین‌الملل»، فصل‌نامه بین‌المللی روابط خارجی، سال 2، شماره 6، صص 100- 65.
سبحانی، جعفـر (1384). محاضرات فی الالهیات. الطبعة الثامن، قم: موسسة الامام الصادق(ع).
سبحانی، حسن (1373). نظام اقتصادی اسلام، قم: سازمان تبلیغات اسلامی.
ستوده، محمّد (1390). «اسلام و ماهیت روابط بین‌الملل»، در: محمود واعظی، دین و روابط بین‌الملل، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مصلحت نظام.
سـلیمی، عـبدالحکیـم (1390). حقـوق بین‌الملل اسـلامی، قم: مـرکـز بین‌المللی تـرجمه و نـشـر المصطفی.
سیف‌زاده، سیّدحسین (1385). اصول روابط بین‌الملل (الف و ب)، تهران: میزان.
شریعتی، روح‌الله (1387). قواعد فقه سیاسی، قم: پژوهشگاه علوم  و فرهنگ اسلامی.
 شکوری، ابوالفضل (1377). فقه سیاسی اسلام، قم: انتشارات تبلیغات اسلامی.
طباطبایی، سید محمد حسین (1381). بدایة الحکمة، قم: پاساژ قدس، انتشارات سعید نوین.
طباطبایی، سیّد محمّد حسین (1389). اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد اوّل، تهران: صدرا.
طباطبایی، سیّد محمّدحسین و مطهری، مرتضی (1372). اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد 1-5، تهران: صدرا.
عـالـم، عبـدالرحمان (1383). بنیـادهای علم سیاست، تهـران: نشـر نی.
عسگری، محمود (1389). «رویکردی انتقادی به نظریه­ی قدرت نرم»،  فصلنامه­ی راهبرد دفاعی، سال هشتم، شماره 28، بهار.
علم‌الهدی، جمیله (1388). نظریه اسلامی تعلیم و تربیت، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
علی‌اکبری بابوکانی، احسان و همکاران (1395). «بازپژوهی امکان و حجیّت نظام‌سازی با تأکید بر نگره شهید صدر»، فصل‌نامه فقه و اصول، سال 48، شماره پیاپی 107، صص 87-106.
علی‌خانی، علی‌اکبر (1390). «مبانی و اصول روابط بین­الملل در اسلام»، فصل‌نامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، سال 1، شماره 1، صص 32-7.
فیرحی، داود (1386). تاریخ تحول دولت در اسلام، قم: انتشارات دانشگاه علوم انسانی مفید.
فیرحی، داود (1391). فقه و سیاست در ایران معاصر؛ فقه سیاسی و فقه مشروطه، چاپ دوّم، تهران: نشر نی.
قرشی، سیّـدعلی‌اکبر (1381). قـاموس‌ قـرآن، (6-1)، چاپ نهـم، تهران: دارالکـتب الاسـلامـیه.
قوام، سیدعبدالعلی (1384). اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل، چاپ یازدهم، تهران: سمت.
گـل زاده غفوری، علی (1359) . نظامات اجتماعی اسلام، تهران: انتشارات حسینیه ارشاد.
مصباح‌یزدی، محمّدتقی (1390). آموزش فلسفه، ج1، چاپ دوازدهم، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی (1391). مسئله شناخت، چاپ 28، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (بی­تا). بیست گفتار، تهران: انتشارات صدرا.
المظفر، محمدرضا (1379). اصــول الـفـقـه، الطبعه الثانیه، قـم: منـشـورات الـفیـروزآبـادی.
المظفـر، محمّدرضا (1420). الـمـنـطـق، قـم: دارالتـفسـیر (اسماعیلیان).
ملکوتیان، مصطفی (1384). سیری در نظریه‌های انقلاب، چاپ چهارم، تهران: نشر قومس.
ولایی، عـیسی (1389). فـرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، چاپ هـفتـم، تـهـران: نشـر نـی.
الهی­قمشه­ای، محیی­الدین مهدی (1363). حکمت الهی، تهران: اسلامی.
Abu Sulayman, Abdul Hamid (1986). Towards an Islamic Theory of International Relations. Virginia, US: International Institute of Islamic Thought.
Easton, David (1965). A System Analysis of Political Life. New York: Wiley.
Nye, Joseph (2004). Soft Power: The Means to Success in World Politics, New York: Carnegie Council of Ethics and International Affair.
Nye, Joseph (2008). “Public Diplomacy and Soft Power”, American Academy of Political and Social Science, Volume: 616 issue: 1.
Nye, Joseph S (1990). ‘The Changing Nature of World Power’, Political Science Quarterly, 105 (2), 177–92.