نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی، تهران، ایران

2 دانش‌آموخته دکتری روابط بین‌الملل از دانشگاه علامه طباطبائی(ره)، تهران، ایران

چکیده

استفاده از فرهنگ و به خدمت گرفتن ابزارهای فرهنگی در دیپلماسی، در مقایسه با سایر ابزارها و اهرم‌های رایج در روابط بین‌الملل دارای مزایایی می‌باشد که موجب شده است تا کشورها –بیش از پیش- از این ظرفیت برای کاهش سوءتفاهمات میان خویش استفاده نمایند. بر این اساس، دیپلماسی فرهنگی به‌ حوزه‌ای از دیپلماسی تبدیل شده است که به برقراری، توسعه و پیگیری روابط با کشورهای خارجی از طریق فرهنگ، هنر و آموزش می‌پردازد و بیشتر به دنبال کشف، تعریف و ترویج ارزش‌ها و منافع مشترک و جهان‌شمول و سپس، تأمین منافع ملی در چارچوب این ارزش‌ها و منافع مشترک است. این مقاله درصدد است تا به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از ابزار فیش‌برداری از منابع کتابخانه‌ای به این پرسش اساسی پاسخ دهد که «منابع، اهداف و ابزارهای دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران کدامند؟». بر این اساس، در گام نخست از «علوم و معارف اسلامی»؛ «فرهنگ و تمدن ایرانی»؛ و «آموزه‌های انقلاب اسلامی» به‌عنوان منابع اصیل دیپلماسی فرهنگی این کشور یاد شد. آنگاه، ضمن مروری اجمالی بر اسناد بالادستی و نیز اساسنامه سازمان‌های فعال در حوزه دیپلماسی فرهنگی، اهداف جمهوری اسلامی را برشمرده و در نهایت، به «فعالیت‌های علمی، آموزشی و فناورانه»؛ «جهانگردی و مهاجرت»؛ و «فعالیت‌های فرهنگی‌ و هنری» به‌عنوان مهم‌ترین ابزارهای دیپلماسی فرهنگی این کشور اشاره شد. نتیجه آنکه، به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران قابلیت‌های چشمگیری در خصوص استفاده از ظرفیت‌های دیپلماسی فرهنگی دارد که استفاده بهینه از آن‌ها می‌تواند به ارتقای پارامترهای قدرت نرم در سیاست خارجی این کشور کمک نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Resources, goals and tools of cultural diplomacy of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rajabi 1
  • Ahmadreza Assary 2

1 Assistant Professor and Faculty Member of the Institute of Police Sciences and Social Studies.

2 Phd in International Relations from Allameh Tabatabai University.

چکیده [English]

The use of culture and the use of cultural tools in diplomacy, compared to other common tools and levers in international relations, have advantages that have led countries to use this capacity to reduce misunderstandings among themselves. Accordingly, cultural diplomacy has become an area of diplomacy that establishes, develops and pursues relations with foreign countries through culture, art and education, and seeks to discover, define and promote common and universal values and interests, and then, the pursuit of national interests is within the framework of these shared values and interests. This article seeks to answer the basic question "What are the sources, goals and tools of cultural diplomacy of the Islamic Republic of Iran?" Using a descriptive-analytical method and using library resource recording tools. Accordingly, in the first step of "Islamic sciences and knowledge"; "Iranian culture and civilization"; and the "teachings of the Islamic Revolution" were cited as the original sources of the country's cultural diplomacy. Then, while briefly reviewing the upstream documents as well as the statutes of organizations active in the field of cultural diplomacy, he enumerated the goals of the Islamic Republic and, finally, "scientific, educational and technological activities"; "Tourism and Immigration"; and "cultural and artistic activities" were cited as the most important tools of the country's cultural diplomacy. As a result, it seems that the Iran has significant capabilities in using the capabilities of cultural diplomacy, the optimal use of which can help improve the parameters of soft power in the foreign policy of this country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural diplomacy
  • Islamic Republic of Iran
  • Islam
  • Islamic Revolution
  • Iranian culture and civilization
اساسنامه سازمان صداوسیما، مصوب 27/07/1362 مجلس شورای اسلامی.
اساسنامه سازمان فرهنگی و ارتباطات اسلامی، مصوب 10/04/1374.
اساسنامه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، مصوب 01/02/1367 مجلس شورای اسلامی.
اساسنامه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
اسلامی ندوشن، محمدعلی (1379). «ایران چه حرفی برای گفتن دارد» تهران: شرکت سهامی انتشار.
اشرافی، مرتضی (01/03/1393)، «جیمز دیویس». برگرفته از پایگاه اینترنتی پژوهشکده باقرالعلوم(ع) به نشانی: http://www.pajoohe.com/FA/index.php?Page=definition&UID=46416.
امیدوار، احمد؛ و حسین یکتا (1379). امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی روایتی جهانی، تهران: انتشارات سازمان عقیدتی سیاسی ناجا.
باقری، شهریار (1384). «مقایسه نظام ارزش‌های دینی منعکس شده در مطبوعات، قبل و بعد از انقلاب اسلامی»، مجله‌ی متین، شماره 28 و 29.
(بی‌تا). «بررسی‌های نظری درباره انقلاب اسلامی». برگرفته از پایگاه اینترنتی پرتال جامع علوم انسانی: http://www.ensani.ir/fa/content/125030/default.aspx.
جعفری هفت‌خوانی، نادر و کوهکن، محمدرضا (1398). «آسیب‌ها و موانع تحقق مردمی‌سازی دیپلماسی فرهنگی در ایران؛ یک پژوهش کیفی». فصلنامه مطالعات قدرت نرم، 9(شماره 1)، 31-70.
چهرآزاد، سعید (1399). «هویت ملی به مثابۀ قدرت نرم؛ اسلامیت، مدرنیتۀ غربی و تدوین سیاست خارجی ایران(1384-1392)». فصلنامه مطالعات قدرت نرم، 10(1)، 41-75.
ﺣﺴﻦ خانی، ﻣﺤﻤﺪ (1384)، «دﻳﭙﻠﻤﺎسی فرهنگی و ﺟﺎﻳﮕﺎه آن در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرجی ﻛﺸﻮرﻫﺎ»، دو فصلنامه داﻧﺶسیاسی، ﺷﻤﺎره 2.
خرمشاد، محمدباقر (1383). «بازتاب انقلاب اسلامی ایران در نظریه‌های انقلاب: تولد و شکل‌گیری نسل چهارم تئوری‌های انقلاب»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره پنجم، شماره 3.
دهشیری، محمدرضا (1393). دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر کتیبه.
رمضان نرگسی، رضا (1384). «دغدغه‌های میشل فوکو درباره انقلاب اسلامی ایران»، آموزه، شماره 7، بهار.
روبین، اری (1363). جنگ قدرت‌ها در ایران، ترجمه‌ی محمود مشرقی، تهران: آشتیانی.
سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404.
صالحی امیری، سیدرضا و محمدی، سعید (1392). دیپلماسی فرهنگی، تهران: نشر ققنوس.
مطهری، مرتضی (1384). «خدمات متقابل اسلام و ایران»، تهران: صدرا.
ملکی، ﻋﺒﺎس (1387). «ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺟﺪﻳﺪ در دﻳﭙﻠﻤﺎسی ﻓﺮهنگی». روزﻧﺎﻣﻪ آﻓﺘﺎب ﻳﺰد، 3 ﻓﺮوردﻳﻦ‌ماه.
موسوی، سید محمدرضا و نوروزی، رحیم (1398). «بررسی ابعاد فرهنگی و مذهبی دیپلماسی ‌عمومی جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی». فصلنامه مطالعات قدرت نرم، 9(شماره 1)، 343-367.
مهرشاد، احمد (1389). «انقلاب در نظریه‌های انقلاب: بحثی پیرامون گستره مفهومی نظریه‌های انقلاب و چرخش‌های تئوریک آن‌ها پس ‌از انقلاب اسلامی ایران»، دوماهنامه سوره، شماره 48-49، بهمن و اسفند.
یزدخواستی، بهجت و اخوان مهدوی، محسن (1390). «بازخوانی انقلاب اسلامی ایران با تأکید بر راز ماندگاری و پویایی انقلاب»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال هشتم، شماره 2، تابستان.
Ahmad, Ibtisam; Colombo, Elena; Muir, Robyn (2020), “The Politics of Culture: An Interrogation of Popular Culture”, London: Cambridge Scholars Publishing.
Davidson, Lee; Pérez-Castellanos, Leticia (2019), “Cosmopolitan Ambassadors: International exhibitions, cultural diplomacy and the polycentral museum”, U.S.A: Vernon Press.
Heing, Bridey (2019), Soft Power and Diplomacy, U.S.A: Greenhaven Publishing LLC.
Ohnesorge, Hendrik (2019), Soft Power: The Forces of Attraction in International Relations, U.S.A: Springer Nature.
Yang, Yifan (2019), “Telling the EU’s Story by Others: The Jean Monnet Programme and European Union Public Diplomacy”, U.S.A: Rowman & Littlefield.